Cảnh mưa ngập trên đường phố Hà Nội ngày 30/5 (Nguồn: Vietnam+)

Ngày 29/5, do ảnh hưởng của rìa Bắc rãnh áp thấp kết hợp với hội tụ gió trên cao nên trên địa bàn Hà Nội có mưa với lượng mưa lớn gây ngập lụt trên nhiều tuyến phố.

Bên lề Quốc Hội, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường Trần Hồng Hà có những chia sẻ với báo chí xung quanh vấn đề này.

Mưa lớn và hạ tầng kém: Nguy cơ như nhau

- Hôm qua, trận mưa lớn ở Hà Nội gây ra ngập lụt ở nhiều tuyến phố, theo ông, điều này có phải do liên quan đến quy hoạch hay không?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Thời tiết hiện nay có biến đổi bất thường, nhiệt độ nóng lên, điều này xảy ra không chỉ Việt Nam mà kể cả ở các nước có hạ tầng phát triển như Mỹ, châu Âu. Như trường hợp ngày hôm qua (29/5), lượng nước mưa lớn tập trung vào một thời điểm thì không có hạ tầng nào có thể chịu đựng được.

[Hà Nội tiếp tục triển khai ứng trực, vận hành các trạm bơm]

Sự bất thường của thời tiết như mưa lớn cực đoan và đầu tư cơ sở hạ tầng thiếu đồng bộ, thiếu tầm nhìn tuy là hai vấn đề khác nhau, nhưng nguy cơ thì như nhau.

- Nhiều ý kiến cho rằng cứ mưa lớn là gây ngập ở các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh. Vậy điều này cho thấy những vấn đề gì còn tồn tại và theo ông chúng ta cần phải có giải pháp như thế nào?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Tôi cho rằng cần phải nhìn lại toàn bộ hạ tầng ở các đô thị. Khi thiết kế các đô thị thì quan trọng nhất là mỗi đô thị mang đặc trưng về địa hình khác nhau, quan trọng nhất là phải dự báo được tình hình cực đoan của khí hậu thời tiết, hệ thống đó phải dự báo được số lượng dân cư sử dụng. Để dự báo được thì chúng ta phải xây dựng một hệ thống đáp ứng được cho khu vực, thành phố đó.

Khi dự báo được mức cực đoan của khí hậu, dự báo ở tầm dài hạn như huyết mạch của cơ thể con người thì mới có thể giải quyết được những hậu quả xảy ra. Như vậy, các hệ thống thu nước mưa, thoát nước mưa, xử lý nước thải phải đồng bộ, phải tính toán được mật độ dân cư cùng với hạ tầng của chúng ta.

Thậm chí, dự báo không phải xảy ra hàng năm mà có thể 20, 30, 50 năm mới xảy ra 1 lần cực đoan thì cũng cần lên phương án để từ đó thiết kế cơ sở hạ tầng như công trình ngầm, đường giao thông ngầm, đường giao thông bề mặt.

Tôi nhắc lại là cần tính toán đến độ cao của các khu vực khi thiết kế hệ thống thoát nước ngầm trong quá trình đô thị phát triển để khu vực đó có thể thoát nước được một cách tự nhiên, hạn chế tối đa việc sử dụng máy móc để thoát nước.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà trả lời phỏng vấn báo chí. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN)

Mặt khác, trong trường hợp điều kiện thời tiết cực đoan thì các cơ quan chức năng cần phải tính toán, xây dựng hệ thống trữ nước. Ví dụ như Nhật Bản có khu vực bố trí những đường ngầm ở dưới mặt đất, gọi là hầm chứa lớn ở dưới vừa giữ lượng nước để phòng khi hạn hán dùng tưới cây, nhưng trong thời điểm mưa lớn thì lại nơi chứa nước...

Công tác dự báo phải nâng lên một bước

- Vùng lõi đô thị thì cần hình thành khu phức hợp, ở các thành phố lớn của Việt Nam thì trong vùng lõi lại thường là các nhà cao tầng. Vậy đây có phải là nguyên nhân dẫn đến tình trạng cứ sau một cơn mưa lớn thì Hà Nội biến thành sông?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Hai vấn đề đó có ảnh hưởng đến nhau, bởi khi dân số tăng lên thì kèm theo đó là hạ tầng. Ở đây tôi muốn nhấn mạnh là hạ tầng tiêu thoát nước phải tính toán bao gồm lượng nước con người sử dụng, lượng nước thải, lượng nước mưa trong thời tiết cực đoan cũng như phải đồng bộ với cơ sở hạ tầng, số lượng người dân.

- Ông đánh giá thế nào về vấn đề năng lực dự báo hiện nay?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Cơ sở để thực hiện công tác dự báo chúng ta hoàn toàn có thể làm được. Dự báo tức là nói nói đến lưu lượng mưa trong một đơn vị thời gian, tính toán được trên một mét vuông lượng mưa thế nào. Nếu chúng ta làm tiếp bài toán mô hình, khả năng công suất hệ thống tiêu thoát nước thì có thể dự báo được khả năng bị ngập của khu vực đó. Đây là điều hướng tới của cơ quan khí tượng thủy văn.

Tất nhiên, dự báo lũ thì còn cần phải tính toán đến cả hệ thống lưu vực sông khi nước trên các sông dâng cao cộng với lượng mưa có khả năng thoát lũ.

Hiện nay chúng ta đang thực hiện điều này. Tất nhiên, để dự báo trong thời gian ngắn, chính xác là điều không dễ đối với dự báo. Nhưng bài toán đặt ra là cần phải có dự báo trong điều kiện thời tiết cực đoan. Hiện các chuyên gia, dự báo khí tượng thủy văn đều hướng tới mục tiêu đó. Tất nhiên độ chính xác còn khác nhau.

- Vậy theo Bộ trưởng, Hà Nội có nên xây dựng dự án chống ngập như Thành phố Hồ Chí Minh hay không?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Trước hết, Hà Nội cần tăng cường công tác dự báo. Tiếp đó, Hà Nội cũng cần có dự án tổng thể, trong đó đánh giá một cách căn cơ và đưa ra những số liệu lịch sử cũng như số liệu hiện nay về hiện tượng cực đoan của thời tiết với lượng mưa cụ thể ra sao. Thứ ba, thành phố cần nghiên cứu một cách kỹ càng để thiết kế đô thị theo hướng "thông minh," đảm bảo được tính bền vững và chống chịu được các hiện tượng thời tiết cực đoan. 

Như vậy, cần một dự án có cách tiếp cận tổng thể, xuất phát từ công tác dự báo, quy hoạch để xây dựng một hệ thống hạ tầng thích ứng và phù hợp, thêm vào đó là sử dụng các giải pháp mang tính chủ động cho từng khu vực để khi có điều kiện thời tiết bất thường cũng không bị ngập lụt hay tác động vào những nơi xung yếu gây thiệt hại về tài sản cho con người. 

Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!